Yanıcı , Patlayıcı , Zehirli  Gaz Algılama

Endüstride kullanılan gazlar, imalat sırasında ortaya çıkan gazlar veya depolama alanlarında oluşan gazların risk sınırlarında yukarı seviyelerde yoğunlaşmaları sonucu oluşan durumlar  işçi sağlığı ve iş yeri güvenliği açısından risk oluşturmakta,  işletmenin ve ürünlerin zarar görmesine sebep olmaktadır. Platin teknoloji mühendisleri endüstriyel gazların ortaya çıkardığı  bu risklerin tespiti ve risk büyümeden tahliyesi için işletmenize özel çözümler sunmaktadır. Ortaya çıkan riskler ve sonuçları her gaz ve işletme için birbirinden tamamen farklıdır.

​

  ''Kaç dedektörlere ihtiyacım var?   Ve ben bunları nerede bulabilirim?''

Gaz algılama sistemleri hakkında en sık sorulan sorulardan ikisidir  ve muhtemelen en zor iki cevapdır. Duman dedektörleri gibi güvenlikle ilgili  dedektörleri, diğer türlerinin aksine, konumu ve farklı uygulamalarda gerekli dedektörlerin miktarı açıkça tanımlanmış değildir.  Saha risk analizler  ve tecrübeler ile ancak doğru yerleşim ve ürün seçimi yapılacaktır.

 

Algılanacak gazın zehirleyici - yanıcı , patlayıcı  içeriğine göre LEL veya PPM ölçümü yapılır.

Yanıcı patlayıcı gazlar LEL 

Zehirleyici gazlar PPM ile ölçülür 

​

LEL Nedir ?

Ortam havasında bulunduğunda, hacimsel olarak patlama oluşturabilecek en az miktardır.

​

Patlayıcı gazların risk değerlendirmesi için esas alınan alt konsantrasyon limiti (LEL) ve üst konsantrasyon limiti (UEL) her gazın için ayrı tanımlanarak değerlendirilir.

Bu kapsamda dikkate alınacak olan gazlar;

• Hidrojen (H2)

• LPG ve bileşenleri

• Doğal Gaz

• Metan’dan Hexan’a kadar tüm HidroKarbon Gazlarıdır.

Düşük Patlama Limiti (LEL) havada bulunan gaz ya da buharın alevi yayabilecek en düşük yoğunluğuna verilen addır. Bu yoğunluğun altındaki karışım tutuşma ve alevin yayılımı için yetersizdir.

En Yüksek Patlama Limiti (UEL) havada bulunan gaz ya da buharın alevi yayabilecek en yüksek yoğunluğuna verilen addır. Bu yoğunluğun üstündeki karışım yanıcılık açısından fazlasıyla zengindir. En Düşük ve En Yüksek Patlama Limiti En Düşük ve En Yüksek Alev Alma Limitleri ile özdeştir. Yanıcılık sınıfı; En Düşük ve En Yüksek Patlama Limiti arasında kalan değerlerden oluşmaktadır. Literatürde bulunan değerler dikkatle irdelenmelidir.

 

PPM nedir? 

Çalışma ortamında bulunmasına izin verilen ve sekiz saatlik çalışma sürecince içerdiği kimyasal maddelerin çalışanların sağlığını bozmayacağı kabul edilen orandır.. Bu oran ppm (ml/m3) veya mg/m3 olarak verilir.

PPM  (parts per milion-milyonda parça) ) PPB  milyar birimde bir parça .

 

KARBONMONOKSİT(CO) En yaygın ve Tehlikeli Toksik-Zehirleyici Gaz

Karbondioksit-CO2 gibi, Kombi, kazan, soba, şofben bacalarından, şömine,mangal ya da mutfak ocağımızdan, otomobil egzozundan tıkalı baca ya da kötü yanma sonrası sürekli ortama yayılan ve sinsi katil olarak ta adlandırılan bir diğer tehlikeli gaz da yüksek zehirleyicilik özelliği ile Karbonmonoksit-(CO) gazıdır. Kullanımı gittikçe yaygınlaşan kombi uygulamalarındaki tıkalı baca sonucu zehirlenmelerdeki en önemli gaz olan karbonmonoksit kokusuz ve renksiz  ve tatsız özellikleri sonucu insana ait duyular ile tespit ve algılanması imkansızdır.Bunun yanısıra karbonmonoksit-CO zehirlenmesinin tipik ilk belirtileri, gribal/üşütme/nezle benzeri çok yaygın rahatsızlıklar ile büyük benzerlikler taşıması nedeni ile kolayca karıştırılabilinmekte ve insanların bu durumu algılayarak kendilerini kurtarmalarını zorlaştırmaktadır.Bu özelliği nedeni ile de iş güvenliğinde "sinsi katil" olarak adlandırılan oldukça tehlikeli bir gazdır.

Ülkemizdeki yasal limiti 50ppm olan Karbonmonoksit-CO gazının farklı konsantrasyonlarına ilişkin zarar düzeyleri şöyledir;

35 ppm OSHA tarafından 8 saatlik vardiya da müsaade edilen maksimum limit değerdir ve herhangi bir sağlık sorunu yaratmaz.Bu değer WHO tarafından 10 ppm olarak kabul edilmektedir.

200 ppm 2-3 saat maruz kalındığında Hafif baş ağrısı, halsizlik, bulantı ve
baş dönmesi, sersemlik yapar

400 ppm 1-2 saat maruz kalındığında Ciddi yoğun baş ağrısı ve diğer belirtilerin daha şiddetli ortaya çıkışı ve 3 saatten sonra yaşamsal tehdit oluşumu söz konusu

800 ppm 45 dakika maruz kalındığında halsizlik,bulantı ve sarsılma-kasılmalar ve  2 saat maruz kaldığında bilinç ve şuur kaybı 3 saat maruz kalındığında ölüm

1600 ppm 20 dakika içerisinde baş ağrısı,halsizlik,bulantı.1 saat içerisinde ölüm

3200 ppm 5-10 dakika maruz kalındığında baş ağrısı,halsizlik ve bulantı ,1 saat içerisinde ölüm

6400 ppm 1-2 dakika içerisinde baş ağrısı, halsizlik ve bulantı,5-30 dakika içerisinde ölüm.

12,800 ppm 1-3 dakika içerisinde ölüm

 

Doğalgaz (CH4-Metan)- LPG (Propan-C3H8/ Bütan-C4H10 )

Tüm dünya da en yaygın bilinen ve nerdeyse gaz güvenliği kavramının oluşmasına yol açabildiğini dahi ifade edebileceğimiz en yaygın bilinen patlayıcı gaz Metan-CH4 gazıdır. Metan günlük yaşamımızda Doğalgaz olarak, madencilikte ise grizu olarak bilinen oluşumun en temel bileşenidir.

Hava da patlayıcılık oluşturduğu alt patlama limiti %5 hacimsel dir.Bu uluslararası terminolijide LEL-Lower Explosive Limit olarak geçer. 

Üst limit-UEL(Upper Explosive Limit) ise %15 dir.

Bu limitlerin alt ve üst düzeylerinde patlayıcılık oluşmaz.

Gerek ülkemizde gerekse de tüm dünyada en yaygın anlamda kabul gören ortamda müsaade edilen limit alt patlama limitinin %20 si yani %20LEL düzeyindedir. Bu metan için %5 in %20 si yani hacimsel olarak %1 anlamındadır.

Doğalgaz yada metan gazı havadan hafif oluşu nedeniyle kaçak yaptığında hava ile kolayca karışır, yukarı seviyelerde toplanır ve bu özelliği nedeniyle kolay tahliye edilebilir bir gazdır.

Patlayıcı ortamı oluşturan bir diğer en yaygın gaz da evlerimizde çok uzun yıllardır kullanmakta olduğumuz LPG gazıdır. Bu gazın temel bileşenleride Propan(C3H8) + Bütan (C4H10) karışımı yada tamamen Propan gazıdır.Bu gazın günlük yaşamızdaki bir diğer yaygın kullanımı da otogaz olarak araçlarımızdaki kullanımıdır.

Propan gazının Alt Patlama Limiti %2.1 hacimsel üst patlama limiti ise % 9.5

Bütan gazının Alt Patlama Limiti %1.8 hacimsel, üst patlama limiti ise % 9.5

Propanın müsaade edilen limit değeri %20LEL ile %0,42 hacimsel ya da 4200ppm

Bütanın müsaade edilen %20 LEL değeri ise %0.36 hacimsel ya da 3600 ppm‘dir.